تفاوت های كابوس و وحشت شبانه در كودكان
تفاوت های كابوس و وحشت شبانه در كودكان اندكي پس از آن‌كه فرزندتان خوابيده، صداي جيغي همراه با فرياد از اتاقش مي‌شنويد و به دنبال آن صداي «مامان مامان» به گوشتان ميرسد. شما به سوي اتاقش مي‌دويد و مي‌بينيد كه او توي رختخوابش نشسته و دارد گريه ميكند. همين كه شما براي دلداري دادن و در آغوش كشيدن او، نزديك مي‌شويد شما را به عقب هل و دوباره به صدا كردن مادرش ادامه مي‌دهد. اين تصويري بود از يك وحشت شبانه كه ممكن است يكي از مشكلات خواب كودك دلبند شما هم باشد. اين حالت به اين شكل اتفاق مي‌افتد كه كودك در حالي كه جيغ مي‌زند از خواب بيدار ميشود. چشمانش كاملا باز است، اما در واقع بيدار نيست. اين حالت نسبت به كابوسهاي شبانه بسيار كمتر اتفاق مي‌افتد، اما درست هنگامي كه خواب كودك عميق و سنگين شده، پيش مي‌آيد و به همين دليل است كه او را بيدار نمي‌كند. هنگام وحشت شبانه، كودك صاف مي‌نشيند، جيغ مي‌زند و عرق ميكند. با ديدن او چيزي نمي‌توانيد بگوييد و ممكن است حتي از ديدنش بترسيد.
كودكاني كه دچار اين وحشت‌هاي شبانه مي‌شوند، معمولا هنگام جيغ زدن يا گريه كردن، تسلي‌ناپذيرند، حتي اگر همان كسي كه صدا مي‌زنند، براي دلداري دادن و در آغوش كشيدنشان، آمده باشد. دليلش هم اين است كه كودك هنوز خواب است و بيدار نشده، حتي اگر چشمانش باز باشد، از رختخوابش خارج شده باشد و دست‌ها يا بدنش را تكان بدهد.
به همان سرعتي كه اين وحشت شبانه شروع ميشود، در عرض چند دقيقه به پايان ميرسد و كودك به رختخوابش برمي‌گردد تا بخوابد. درست برعكس يك كابوس، كودك روز بعد اين وحشت شبانه را به ياد نخواهد آورد.
اين قبيل وحشت‌هاي شبانه در كودكان 3 تا 5 سال بسيار متداول است، زيرا در اين سن تغييري در چرخه خواب بيشتر بچه‌ها ايجاد ميشود. مثلا اگر قبلا در طي روز چرت و خواب نيمروزي داشتند، در اين دوران به هيچ وجه خواب نيمروزي نخواهند داشت. وحشت‌هاي شبانه نتيجه اين است كه كودك نمي‌تواند چرخه خوابش را درست رعايت كند. بچه‌هايي كه در روز كاملا خسته شوند، هنگام شب خيلي سريع به خواب عميق فرو مي‌روند و وقتي زمان آن فرا برسد كه چرخه خوابشان تغيير كند، قسمتي از مغزشان هنوز مي‌خواهد در خواب عميق باقي بماند و در نتيجه در چرخه خوابشان اختلال ايجاد ميشود.
چطور مي‌توان از وحشت‌هاي شبانه جلوگيري كرد؟
براي پيشگيري بهتر است سطح تحمل روزانه فرزندتان را درك كنيد و وقت او را با برنامه‌هاي پرمشغله و فشرده پر نكنيد. به الگوهاي خواب فرزندتان توجه كنيد و روالي براي برنامه خواب او در نظر بگيريد. اگر كودك يك روز پرمشغله داشته باشد، والدين بايد يك چرت يا خواب نيمروزي در طول روز براي او در نظر بگيرند يا كودك را كمي زودتر از شب‌هاي قبل به رختخوابش بفرستند. سعي كنيد كودك را قبل از خواب به حمام بفرستيد تا بدنش به آرامش برسد و از انگيزه‌ها و افكار وحشت‌آور خلاصي يابد. امكان يك‌ساعت خواب راحت و با آرامش را براي او فراهم كنيد. پخش موزيك ملايم، آوردن يك عروسك دلخواه يا انجام تفريح مورد علاقه او مي‌تواند به خواب آرام او كمك كند.
با توجه به اين‌كه كودكتان وحشت شبانه را روز بعد به ياد نخواهد آورد، در مورد آن با او بحث نكنيد. با خواهر يا برادر او نيز صحبت كنيد كه در مورد اين حادثه با او بحث نكنند و اين موضوع را در ذهن او بزرگ جلوه ندهند. خودتان هم نگران نشويد. ديدن وحشت‌هاي شبانه، اضطراب‌آور است، اما معمولا از لحاظ جسمي و عاطفي مشكلي براي كودكتان پيش نمي‌آيد. ممكن است كودكي همراه وحشت شبانه، خوابگردي نيز داشته باشد. اين مساله دليل يك مشكل حاد و جدي نيست، اما مي‌تواند خطرناك باشد. اين حالت هنگامي اتفاق مي‌افتد كه كودك به خواب عميق فرو رفته است. بنابراين حتي اگر كودكتان شما را بيدار هم بكند، نمي‌توانيد با او ارتباط برقرار كنيد. نگراني اصلي، سلامت و امنيت كودك شماست. مطمئن باشيد كه پنجره‌ها و درهاي خروجي را بسته‌ايد و آنها را قفل كرده‌ايد.
توصيه‌هايي در مورد خواب، كابوسهاي شبانه و خوابگردي كودكان
كابوس شبانه و خواب بد ديدن، امري عادي و متداول در ميان كودكان به ويژه كودكان 3 و 4 ساله است. كودكي كه كابوس مي‌بيند، معمولا در حالي كه جيغ مي‌زند و گريه ميكند از خواب بيدار ميشود. حتي ممكن است به شما بگويد كه چه ديده يا فقط بگويد كه خواب بدي ديده است.
در كابوس، خلاف وحشت‌هاي شبانه، علاوه بر آن كه كودك از خواب مي‌پرد و بيدار ميشود، خواب خود را هم به ياد مي‌آورد و حتي مي‌تواند در مورد آن صحبت كند. نگران نباشيد. كابوسهاي شبانه به اين معني نيستند كه كودك شما آشفته و عصبي است، اما مي‌تواند تحت تاثير يك فيلم يا داستان وحشتناك اتفاق افتاده باشد.
راهكارهاي زير را به كار ببنديد تا كودك شما راحت‌تر بخوابد:
مطمئن شويد كه او با داستان‌هاي خوانده شده هنگام خواب، برنامه‌هاي تلويزيوني، فيلم‌هاي ويدئويي، يا هر چيزي كه در ذهن او تصويري از هيولا يا شير را ترسيم ميكند، تحريك نشده است. اگر قبل از خواب به نظر ميرسد ترسيده، به او اطمينان خاطر دهيد كه محيط خانه آرام و امن است. بگوييد كه كنارش هستيد و فقط دوستان شما يا اعضاي خانواده مي‌توانند وارد خانه شوند.
بهتر است به كودك اجازه ندهيد تا بستر والدينش را بستر خود بداند. براي اين كار از همان آغاز جلوي اين عادت را بگيريد. البته تا شش هفت ماهگي بهتر است كودك نزد مادر يا والدين بخوابد تا از نظر تنفسي كنترل شود و دچار وقفه تنفسي شبانه نشود.
از چيزهايي كه به كودك آرامش مي‌‌دهند، مانند عروسك استفاده كنيد و اجازه دهيد كودك آنها را با خود به رختخواب ببرد.
دما و رطوبت اتاق بايد مناسب باشد. دماي اتاق خواب نبايد از 18 درجه سانتيگراد بيشتر باشد. تهويه مناسب نيز لازم است. گذاشتن دستمال مرطوب روي شوفاژ و دستگاه بخور يا كتري آب گرم باعث ايجاد رطوبت بهتري در زمستان ميشود و خشكي هوا را مي‌گيرد.
در مواردي كه كودك خواب ترسناك ديده يا بيدار شده، خوابش نمي‌برد يا مريض شده، مي‌توانيد او را پيش خود بخوابانيد.
هنگام نزديك شدن وقت خواب، به او بگوييد كه كم‌كم بايد آماده شود و بازي ديگر بس است. او را در مسواك زدن، پوشيدن لباس خواب، شب بخير گفتن به اعضاي خانواده و همين‌طور شب بخير گفتن به عروسكش همراهي كنيد.
در نهايت، با گفتن قصه شب يا خواندن كتاب مورد علاقه‌اش، او را براي يك خواب راحت آماده كنيد.
در انتخاب رنگ اتاق خواب دقت كنيد. همچنين براي ملحفه و روبالشي نبايد از رنگ‌هاي محرك و بسيار تيره استفاده شود. داشتن عكس حيوانات كارتوني و جالب هم خوب است.
پرخوري پيش از خواب، باعث اختلال خواب ميشود.
هر حالتي كه داشته باشيد، به كودك منتقل ميشود. سعي كنيد هنگام خواب آرام باشيد و مرتب به او سر بزنيد. اين كار باعث ميشود كودك فكر كند شما از دستش ناراحت يا عصباني نيستيد و به فكر او هستيد.
اگر كودكتان خوابش نمي‌برد، از روش شمردن بره‌ها، پروانه‌ها يا ستاره‌ها استفاده كنيد. صداها يا تصاويري كه يكنواخت در ذهن مرور شوند، تاثير خواب‌آور دارند. لازم نيست حتما آنها را بشمارد، زيرا اين كار خود مانع خوابيدن ميشود. از او بخواهيد بره‌ها و پروانه‌ها را تصور كند كه صف بسته‌اند و آرام‌آرام از مقابل چشمان او عبور مي‌كنند.
هر گاه كودكتان خواب ترسناكي ديد، از او بخواهيد خوابش را نقاشي كند و در موردش توضيح دهد.
نگاه مثبت به روزي كه در پيش است، تاثير زيادي در خوب خوابيدن دارد. كودك را در جريان برنامه و تفريحات فردا قرار دهيد. ضمنا از دادن وعده‌هاي پوچ و دروغين كه بر او تاثير منفي گذارند، بپرهيزيد.
تغذيه ناسالم، كمبود آهن، ويتامين‌‌ها و مواد معدني، در بي‌خوابي تاثير دارند.
در مورد ترس‌ها، اضطراب و تشويش‌هاي كودك كه در شب بيشتر نمايان مي‌شوند، با او صحبت كنيد. او را تشويق كنيد تا در مورد مشكلاتش صحبت كند تا بتوانيد آنها را برطرف كنيد و به او كمك كنيد تا بهتر و راحت‌تر بخوابد.
اغلب كابوسهاي شبانه، به علت احساس ناامني، اضطراب، ترس يا نگراني خاصي روي مي‌‌دهند. در اين حالت او ممكن است عرق كند، جيغ بكشد و نفس‌نفس بزند. او را از خواب بيدار كنيد و مورد حمايت رواني و عاطفي قرار دهيد.
از هيجان زياد در ساعت‌هاي قبل از خواب پرهيز كنيد.به كودك اطمينان خاطر بدهيد، ولي زياد در مورد كابوس حرف نزنيد و مساله را بزرگ نكنيد. در عين حال، مشكل را كاملا ناديده نگيريد.
سعي كنيد كودك را، با داشتن وسيله‌اي براي دفاع در مقابل كابوس‌ها آرام كنيد. اين وسيله مي‌تواند يك زره اسباب‌بازي، چراغ رنگي روشن، دعا و نيايشي خاص يا حتي خواندن يك شعر باشد.
اگر كابوسهاي تكراري مي‌بيند حتما بايد علتش مشخص شود و از آن علت مشخص، حساسيت‌زدايي شود. اگر با به كار بستن اين راهكارها مشكل رفع نشد، با پزشك اطفال يا روانپزشك متخصص مشورت كنيد و در صورت لزوم از دارو استفاده كنيد.
برخورد با وحشت‌هاي شبانه
با در آغوش گرفتن و نوازش كردن كودكتان، وحشت شبانه را به معناي واقعي طولاني‌تر خواهيد كرد. در طول اين حادثه، فرزندتان احساس ميكند در دام چيزي يا كسي افتاده يا چيزي او را دنبال ميكند و بايد فرار كند. در آغوش گرفتن و نگه داشتن كودك در اين شرايط كه هنوز خواب است، اين احساسات را تقويت ميكند و وحشت شبانه را براي او سخت‌تر و همراه با ترس رواني بيشتري خواهد كرد. پس شما كار زيادي نمي‌توانيد انجام دهيد. بهترين كار اين است كه مطمئن شويد تختخواب كودك ايمن و دور از خطر است. ممكن است او در اين حالت شروع به خوابگردي كند، سپس لامپ اتاقش را روشن كنيد. انجام اين كار در درجه اول به خود شما اطمينان خاطر مي‌دهد. سعي نكنيد بيدارش كنيد، زيرا اين كار اوضاع را بدتر خواهد كرد. به آرامي و با صدايي امن و راحت و تسكين‌دهنده صحبت كنيد. براي او لالايي بخوانيد يا يكي از كتاب‌هاي مورد علاقه‌اش را بخوانيد. از اين روش‌ها كمك بگيريد تا كودكتان را به يك حالت آرام و راحت برگردانيد. وقتي كه اين حالت برطرف شد و وحشت شبانه به پايان رسيد، احتمالا كودك خودش براي خواب باز خواهد گشت. اگر برنگشت، مي‌توانيد خودتان او را در تختخوابش بخوابانيد. سعي كنيد خودتان هم بخوابيد، چون وحشت‌هاي شبانه به صورت نوبتي در ساعت‌هاي خاص و مشابه شب اتفاق مي‌افتد، والدين مي‌توانند با بيدار كردن فرزندشان حدود 30 دقيقه قبل از زماني كه وحشت شبانه ايجاد ميشود، از وقوع آن جلوگيري كنند و حدود 5 دقيقه با فرزندشان بيدار بمانند و كتاب بخوانند. اين كار، تغيير ناگهاني در چرخه خواب كودك را خواهد شكست و مانع بروز وحشت‌هاي شبانه خواهد شد
